ayran

Ayran to tradycyjny napój mleczny pochodzący z kuchni tureckiej, przygotowywany na bazie jogurtu, wody i soli. W 100 g produktu znajduje się zaledwie 47 kcal, co czyni go niezwykle niskokalorycznym napojem. Zawiera 4 g węglowodanów, bez cukrów dodanych, 2,7 g białka, 2,2 g tłuszczu (z czego 1,5 g to tłuszcze nasycone) oraz niewielkie ilości sodu. Nie zawiera błonnika. Historia ayranu sięga czasów nomadycznych ludów tureckich i jest ściśle związana z rozwojem technik fermentacji mleka. Przez stulecia był podstawowym napojem w całej Anatolii i regionach sąsiednich, ceniony za swoje właściwości odżywcze i możliwość przechowywania mleka w formie fermentowanej w gorącym klimacie. Obecnie ayran jest oficjalnym napojem narodowym Turcji i zyskał popularność w wielu krajach Bliskiego Wschodu, Azji Centralnej, Bałkanów (gdzie znany jest jako "tarator" lub "cacık") oraz w krajach zachodnich jako zdrowa alternatywa dla napojów gazowanych. Z perspektywy dietetycznej, ayran stanowi wartościowe źródło wysokiej jakości białka mlecznego, wapnia oraz witamin z grupy B. Zawiera także probiotyki, czyli żywe kultury bakterii kwasu mlekowego, które mogą korzystnie wpływać na mikroflorę jelitową i wspierać odporność organizmu. Niska zawartość kalorii przy jednoczesnym dostarczaniu cennych składników odżywczych sprawia, że ayran jest często zalecany osobom dbającym o linię. Słony smak ayranu, nietypowy dla napojów mlecznych w kulturze zachodniej, wynika z tradycyjnych metod konserwacji mleka – sól pomagała przedłużyć trwałość produktu w gorącym klimacie. Współcześnie ayran ceniony jest za swoje właściwości orzeźwiające i zdolność do gaszenia pragnienia, szczególnie w upalne dni. Ayran jest oznaczony jako produkt wegetariański, ale nie wegański, co potwierdza obecność składników pochodzenia zwierzęcego, takich jak jogurt. Nie zawiera glutenu, ale zawiera laktozę, co wyklucza go z diety osób z nietolerancją tego cukru mlecznego. W kuchni tureckiej i bliskowschodniej ayran tradycyjnie podawany jest do potraw mięsnych, szczególnie do kebabów, grilowanych mięs i dań pikantnych, gdzie jego chłodzące właściwości równoważą ostre smaki. Jest spożywany w formie napoju, często z dodatkiem świeżych ziół (mięty, bazylii czy oregano) lub czosnku, co wzbogaca jego profil smakowy. Ayran może być również podstawą zimnych zup, popularnych w kuchni bałkańskiej i bliskiej wschodniej. Ayran można przygotować domowo, mieszając jogurt naturalny z wodą w proporcji około 1:1 i dodając szczyptę soli, choć proporcje mogą się różnić w zależności od preferowanej gęstości. Tradycyjnie napój jest energicznie mieszany lub ubijany, aby uzyskać charakterystyczną pianę na powierzchni.